Türkiye'den yurt dışına doğru bir göç dalgası var mı?

Ülkemizde, özellikle son dönemde beyin göçünün hızlandığı ya da TÜrkiye'den kaçısın artarak devam ettiği şeklindeki söylemler sosyal medyada sık sık dile getirilmektedir. İşin ilginç tarafı, bu sosyal medyadaki iddialar sadece sosyal medyada kalmamakta, televizyon medyasından tutun da gazete köşe yazarlarına, hatta siyasi partilerin söylemlerine kadar taşınmaktadır. Oysa, konuyla ilgili olarak devletin açıkladığı resmi istatistikler her yerden erişilebilir durumdadır, ama kimse bunları kullanma gereği duymaz.

Açıkçası, bilişim dünyasının bu kadar geliştiği 21. yüzyılın Türkiye'sinde bu soruya objektif ve kesin bir cevap verebilmek oldukça kolaydır. Türkiye'de yıllardır güvenilir bir nüfus takip platformu oluşturan Adres Kayıt Sistemi'ne ve Göç İdaresi'nin verdiği ikamet tezkerelerine bakarak il il, hatta ilçe ilçe, gelen ve giden göç miktarlarını rahatlıkla öğrenebiliriz. Konuyla ilgili olarak, TUİK yıllık bazda ülkemize gelen ve ülkemizden giden nüfus için oluşturulmuş göç raporlarını yayınlamaktadır. 2019 yıl sonunda alınmış bir rapor örneğine bağlantıdan ulaşabilirsiniz.

Türkiye'den yurt dışına kaçış mı var?

Hadi bu raporun sonuçlarını hep beraber inceleyelim. Yaşa, ırka, ya da gelinen ve gidilen illere göre incelemek yerine, göç eden nüfusu ülkelere göre kırarak incelemenin daha uygun olacağına karar verdik. Bu sayede konuyu daha iyi anlayabilir, doğu-batı ve gelişmişlik parametresine göre kıyaslamalar yapabiliriz. Diğer yazılarımızda olduğu gibi birkaç referans ülke seçelim:

• Batı'daki büyük ve gelişmiş ülkeler: Amerika, Almanya, Fransa, Birleşik Krallık (İngiltere)

• Eğitim kalitesi yönünden en başarılı örnekler: Finlandiya, Japonya

• Batı'daki bölgesel komşularımız: Yunanistan, Bulgaristan, Romanya, Rusya

• Doğu'daki bölgesel komşularımız: Irak, Suriye, İran, Azerbaycan, Mısır

Konuyu çok fazla karışık hale getirmemek için bu kadar ülkeyi incelemekle yetineceğiz. Daha fazla ülke ile ilgili kıyaslama yapmak isteyenler TUİK'in raporlarını ya da ekteki dosyayı kullanabilirler.

2018 yılında Türkiye'ye gelen ve Türkiye'den giden göç

2017 yılında Türkiye'ye gelen ve Türkiye'den giden göç

2016 yılında Türkiye'ye gelen ve Türkiye'den giden göç

2016 ile 2018 yılları arasında Türkiye'ye Gelen ve Türkiye'den Giden Göç

2016 ile 2018 yılları arasında Türkiye'den Batı'ya göç ve Batı'dan Türkiye'ye göçün kıyaslanması.

2016 ile 2018 yılları arasında Türkiye'den Doğu'ya göç ve Doğu'dan Türkiye'ye göçün kıyaslanması.

Sonuçların Değerlendirmesi

• Toplam göç sonuçlarına göre Türkiye'ye gelen nüfus, TÜrkiye'den giden nüfusa göre çok daha fazladır. Ayrıca, son 3 yıllık veri incelendiğinde Türkiye'ye gelen nüfus ve net göç miktarlarında genel olarak bir artış gözlenmektedir.

• Türkiye-Batı arasındaki göçleri değerlendirmek gerekirse, Almanya'ya gidişin azaldığını, geri dönüşün arttığını görmek mümkün. Amerika ve İngiltere için gelenler artmakta, gidenler ise azalmakta gibi görünüyor. Ancak, çok büyük bir nüfus akışından bahsetmek mümkün değil. 2000-3000 kişinin gelip, başka bir 2000-3000 kişinin şansını denemek için gitmesini bir göç dalgası olarak nitelendirmek oldukça zor. Fransa ile aramızdaki göç miktarı kıyasladığımız diğer ülkelere göre daha düşük seviyelerde. Ancak, Fransa özelinde gidenlerin gelenlerden daha fazla olduğunu söyleyebiliriz. Yine de son 3 yılda Fransa'ya giden sayısında bir azalma olduğu söylenebilir.

• Türkiye-Doğu arasındaki göçleri değerlendirmek gerekirse, Türkiye tam bir çekim noktası haline gelmiş gibi görünüyor. Irak, İran, Suriye, Rusya, Fransa, Azerbaycan, ... ülke farketmeksizin Türkiye'ye gelen göç miktarı, Türkiye'den giden göç miktarına göre çok daha yüksek seviyelerde.

• Finlandiya ve Japonya için yıllık göç sayıları oldukça az. Finlandiya için giden-gelen sayısının dengeli olduğunu söyleyebiliriz. Japonya'ya giden sayısı gelen sayısına göre biraz daha fazla gibi görülüyor. Açıkçası bu gibi ülkelere giden nüfusun gelen nüfustan çok daha fazla olmasını beklerdim.

• Yukarıda yapılan değerlendirmeye göre Türkiye göç veren bir ülke konumundan çıkmış gibi görünmektedir. Son 3 yıllık veriler, Türkiye'nin göç alan bir ülkeye dönüştüğünü, ve artık nüfus artışında bu gelen göçlerin gözle görülür bir artışa sebep olduğu anlaşılmaktadır. Bu gelen nüfusun büyük oranda Doğu'dan geldiği unutulmamalıdır. Batı ile göç ilişkilerinde daha dengeli bir durumda olduğumuzu söyleyebiliriz.

2000 yılı öncesinde Türkiye Batı'ya göç veren bir ülke durumundaydı. 1960’lı yıllarda (1961 Almanya; 1964 Hollanda, Belçika ve Avusturya; 1965 Fransa, 1967 İsveç ve 1968 yılında Avustralya) Türkiye ile Almanya, Hollanda, Belçika, Avusturya, Fransa, İsveç, İsviçre, İngiltere ve Danimarka gibi AB devletleri arasında imzalanan anlaşmalar kapsamında Türkiye’den söz konusu ülkelere binlerce Türk işçi göç etmiştir. İlk işçi göçlü 1961 yılında gerçekleşmiş ve 1961-1973 yılları arasında yaklaşık 775.000 Türk işçi  göç  etmiştir.  Bu sayı  Almanya’da  1980  yılında 1.462.000, 1990 yılında 1.695.000 ve 2000 yılında 2 milyona ulaşmıştır [1]. Oysa ki, bu sayfada açıklanan 2016-2018 arasındaki göç istatistiklerine dayalı olarak yapılan analize bakıldığında artık bu göç verme döneminin sona erdiğini, daha dengeli bir nüfus değiş-tokuş döneminin başladığını söyleyebiliriz.

[1] Yıldırımoğlu,  Hakan,  (2005), Uluslar  arası  Emek  Göçü:  Almanya’ya Türk Emek Göçü, Kamu-İş, Cilt: 8, Sayı: 1.